روش ها و گرایش های تفسیری جواهر التفسیر

تفسیر«زید بن علی( ع)» و «عبدالرحمان بن زید بن اسلم» از تفاسیر مهم قرن دوم و ازجمله «تفاسیر جامع» تلقی می‌شوند.
بررسی تطبیقی این تفاسیر با روش تحلیلی و توصیفی، نشان می‌دهد، علی رغم آن که مفسران مذکور در روش‌ها و رویکردهای تفسیری دارای اشتراکاتی هستند، اما در استفاده از روایات، دیدگاه‌های عقلی، نحوه ارجاع به آیات و اتخاذ اصول تفسیری هر یک شیوه‌ای خاص دارند.
به کارگیری روش تفسیری قرآن به قرآن از ویژگی‌های اختصاصی تفسیر عبدالرحمان بن زید است.
وی به تفسیر آیات الاحکام اهتمام ویژه‌ای داشته است.
از آنجا که او از فقهای مدینه بوده، به تفسیر آیات الاحکام اهتمام ویژه‌ای داشته است و گرایش فقهی، گرایش غالب تفسیر او به شمار می‌رود.
تحولات دو قرن اخیر و نهضت اصلاحی و بازگشت به قرآن، موجب طرح مقولات اجتماعی گوناگونی گردید و همین امر سبب شد که آن موضوعات به حوزه تفسیر نیز وارد شود.
در این مقاله، دیدگاه‌های تفسیری علامه طباطبایی با رویکرد گرایش اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و از موضوعات محورهای اجتماعی در تفسیر المیزان، مبانی تفسیر اجتماعی و نیز ویژگی‌های گرایش اجتماعی در این تفسیر بحث شده است.
از همان سده‏‌‌های اول، دو روش موضوعی و ترتیبی در تفسیر قرآن شکل گرفت.

در تفسیر موضوعی تنها به جنبه‌‌هایی از تفسیر، مانند فقه یا لغت پرداخته شد و رفته رفته تکامل یافت و امروزه، تفسیرهای موضوعی وسیعی که به موضوع‏‌‌های متنوع پرداخته‏‌اند پدید آمده است؛ مانند: تفسیر موضوعی قرآن مجید، نوشته آیت الله العظمی جوادی آملی، در ده مجلد؛ منشور جاوید، نوشته آیت الله العظمی سبحانی در چهارده مجلد؛ پیام قرآن، نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی و همکاران، در ده مجلد و … .تفسیر ترتیبی نیز از همان ابتدا و در کنار تفسیر موضوعی به دو گونه شکل گرفت: تفسیر نقلی و تفسیر اجتهادی.
نمونه بارز آن تفسیر سوره حمد است.
این مقاله روش تفسیری امام خمینی( س) را بررسی و به این نتیجه می‌رسد که ایشان از روش تفسیر؛ قرآن به قرآن، روایی، عقلی، اشاری( باطنی )، علمی و اجتهادی بهره برده است و مثال‌های متعددی از این روش‌ها را ارایه می‌کند.
نویسنده، پس از بحث مبسوط در روش‌های فوق به این جمع بندی می‌رسد که امام خمینی( س) از روش تفسیر به رای پرهیز کرده و دیدگاه خاصی در این مورد ارایه می‌نمایند.

منبع : مقاله روش ها و گرایش های تفسیری جواهر التفسیر